Fundacja rodzinna – wehikuł sukcesji i tarcza podatkowa?

Nowa jakość w polskim prawie.

Od niemal dwóch lat polscy przedsiębiorcy mają w rękach narzędzie, które zmienia zasady gry w zarządzaniu majątkiem, sukcesji rodzinnej i planowaniu podatkowym – fundację rodzinną. Ustawa z 26 stycznia 2023 r. stworzyła wreszcie instytucję znaną od dekad m.in. w Liechtensteinie, Niemczech czy Austrii. Ale jak działa polska wersja fundacji rodzinnej? I czy rzeczywiście jest remedium na chaos sukcesyjny i nadmierne opodatkowanie?

Czym jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna to osoba prawna, której celem jest gromadzenie majątku, zarządzanie nim oraz wypłacanie świadczeń określonym beneficjentom – zazwyczaj członkom rodziny fundatora. Jej działanie nie opiera się na chęci zysku, lecz na ochronie i akumulacji majątku międzypokoleniowego. Można powiedzieć: family office w wersji zinstytucjonalizowanej, osadzonej w polskim systemie prawnym.

Holding, ale z duszą

Chociaż głównym celem fundacji nie jest prowadzenie działalności gospodarczej, ustawodawca dopuścił możliwość jej wykonywania – pod pewnymi warunkami. Fundacja może:

• wynajmować mienie,
• zbywać majątek, ale nie zakupiony tylko w celu sprzedaży,
• nabywać i sprzedawać papiery wartościowe,
• udzielać pożyczek spółkom i beneficjentom,
• inwestować w spółki i fundusze,
• prowadzić ograniczoną działalność rolną i leśną.

Kluczowe jednak jest to, że działalność gospodarcza musi służyć celom fundacji – nie odwrotnie. Fundacja ma być pasywnym inwestorem, nie aktywnym przedsiębiorcą. Operacyjną działalność nadal powinny prowadzić spółki zależne, w których fundacja ma udziały.

Podatkowy game-changer

Jedną z największych zalet fundacji rodzinnej są jej przywileje podatkowe. Oto trzy, które robią wrażenie:

1. Dywidendy bez podatku – fundacja jako wspólnik spółki otrzymuje dywidendę bez PIT i bez CIT. To znaczna przewaga nad osobą fizyczną, która zapłaci 19% PIT + 4% daniny solidarnościowej (przy kwotach powyżej 1 mln zł). Nie licząc oczywiście CIT-u (co do zasady to 9% lub 19%) jaki musi zapłacić sama spółka.
2. Brak podatku przy reinwestycji – zyski fundacji mogą być reinwestowane (np. w nieruchomości czy udziały) bez opodatkowania.
3. Opodatkowanie dopiero przy wypłacie świadczeń – podatek CIT (15%) pojawia się dopiero w momencie wypłaty świadczenia beneficjentowi i to tylko od tej wypłaconej kwoty, nie całej dywidendy.

Efekt? Fundacja może działać jak prywatny wehikuł holdingowy z funkcją skutecznego zarządzania i redystrybucji majątku – podatkowo efektywnie, elastycznie i długoterminowo.

Planowanie sukcesji z głową

Fundacja pozwala fundatorowi zachować wpływ na majątek nawet po swojej śmierci – może on:

• wskazać beneficjentów i zasady podziału świadczeń,
• określić reguły zarządzania majątkiem,
• pełnić funkcję członka zarządu (również w spółkach, których fundacja jest właścicielem).

Tym samym fundacja stanowi remedium na typowy polski chaos sukcesyjny i pomaga uniknąć „efektu drugiego pokolenia”, które często rozprasza majątek.

Uwaga: to nie wehikuł do unikania podatków

Choć kuszące mogą się wydawać podatkowe korzyści, kluczowe jest przestrzeganie zasady, że działalność gospodarcza jest wtórna wobec celów fundacji. Próby obchodzenia tego założenia mogą skutkować odmową wydania interpretacji indywidualnej czy nawet zastosowaniem klauzuli GAAR o unikaniu opodatkowania. W skrócie: fundacja to nie fikcja – musi realizować realny cel sukcesyjny i rodzinny.

Podsumowanie

Fundacja rodzinna to nowoczesne narzędzie dla przedsiębiorczych rodzin – łączy ochronę majątku, sukcesję i optymalizację podatkową w jednym organizmie prawnym. Kluczem do sukcesu jest jednak dobrze przygotowany statut, jasno zdefiniowany cel fundacji oraz odpowiedzialne zarządzanie. Zamiast kolejnej spółki z o.o. do „kombinowania”, otrzymujemy narzędzie do budowy trwałego ładu rodzinnego. Ale – jak zwykle w finansach – diabeł tkwi w szczegółach. 

Jeśli zastanawiasz się czy założenie fundacji rodzinnej pozytywnie wpłynie zarządzanie majątkiem twoim i twoich bliskich – skontaktuj się z nami.